Türk siyasi tarihinin en önemli figürlerinden biri olan İsmet İnönü; cephedeki başarıları, Lozan’daki diplomatik zaferi ve II. Dünya Savaşı’nın ateşinden ülkesini koruyan stratejik zekasıyla hatırlanıyor.
Bir Askerin Doğuşu ve Milli Mücadele
1884 yılında İzmir’de doğan Mustafa İsmet, askeri eğitimini birincilikle tamamlayarak Osmanlı ordusuna katıldı. Ancak onun asıl kaderi, Anadolu’da başlayan bağımsızlık meşalesiyle birleşti. Batı Cephesi Komutanı olarak kazandığı I. ve II. İnönü Zaferleri, Milli Mücadele’nin dönüm noktaları oldu. Atatürk, bu zaferin ardından ona gönderdiği telgrafta şu tarihi notu düşecekti:
"Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz."
Atatürk ile "Kader Arkadaşlığı"
İsmet İnönü, Atatürk’ün en güvendiği çalışma arkadaşıydı. İlişkileri, 1916 yılında Kafkas Cephesi'nde başlamış ve Cumhuriyet’in ilanına kadar omuz omuza devam etmiştir.
-
Tam Güven: Atatürk, en zorlu diplomatik görev olan Lozan görüşmelerine onu göndermiş; Cumhuriyet'in ilk Başbakanı olarak da yine onu seçmiştir.
-
Ayrılık ve Vefa: 1937 yılında bazı görüş ayrılıkları nedeniyle Başbakanlıktan ayrılmış olsa da, aralarındaki bağ hiçbir zaman kopmamıştır. Atatürk, vasiyetinde İnönü’nün çocuklarının eğitimini güvence altına alarak bu dostluğun derinliğini göstermiştir.
-
Cumhurbaşkanlığı Dönemi (1938-1950)
10 Kasım 1938’de Atatürk’ün vefatından bir gün sonra oy birliğiyle Cumhurbaşkanı seçilen İnönü, "Milli Şef" unvanıyla zorlu bir dönemi yönetti.
-
Savaşın Dışında Kalmak: II. Dünya Savaşı boyunca uyguladığı denge politikasıyla Türkiye’yi aktif çatışmanın dışında tutmayı başardı. "Sizi ekmeksiz bıraktım ama babasız bırakmadım" sözü bu dönemin simgesi oldu.
-
Köy Enstitüleri ve Eğitim: Köy Enstitüleri'nin kurulmasına öncülük ederek Anadolu'da aydınlanma hareketini başlattı.
-
Demokrasiye Geçiş: 1946 yılında çok partili hayata geçişin kapılarını açtı ve 1950 seçimlerinde iktidarı barışçıl bir şekilde devrederek Türk demokrasisinin temellerini sağlamlaştırdı.
-
Son Yılları ve Mirası
1973 yılında 89 yaşında hayata gözlerini yuman İsmet İnönü, bugün Anıtkabir'de ebedi dostu Atatürk'ün tam karşısında huzur içinde yatmaktadır. O, sadece bir devlet adamı değil, aynı zamanda Türkiye'nin modernleşme ve demokratikleşme sancılarını göğüsleyen bir lider olarak tarihteki yerini almıştır.
